قند خون چگونه در خانه اندازه‌گیری می‌شود؟

پس از کشف انسولین، کنترل قند خون توسط بیمار در منزل دومین پیشرفت اساسی بشر در زمینه بیماری دیابت بوده است. بیماران دیابتی به خصوص کسانی که از انسولین استفاده می‌کنند از این طریق می‌توانند قندشان را اندازه‌گیری کنند و براساس آن رژیم غذایی و دز انسولین دریافتی‌شان را کنترل کنند. برای استفاده از دستگاه اندازه‌گیری قند خون یا «گلوکومتر» باید یک قطره کوچک از خون را روی نوار یک‌بار مصرف گلوکومتر قرار داد و نوار را داخل دستگاه گذاشت. ترکیبات شیمیایی به کار رفته در این نوارها با برخورد با خون می‌توانند میزان گلوکز خون را نشان دهند. برخی از این دستگاه‌ها میزان جریان الکتریکی را در خون اندازه‌گیری می‌کنند و بر اساس آن قند را می‌سنجند. برخی دیگر نیز از لحاظ رفلکت طیف نوری و سیر انعکاس نور میزان قند خون را نشان می‌دهند.

نتیجه دستگاه قند خون با نتیجه آزمایشگاه چه فرقی دارد؟

تشخیص دیابت نباید با استفاده از این دستگاه‌ها صورت بگیرد بلکه باید حتما آزمایش خون داده شود. یعنی مریض باید به آزمایشگاه مراجعه کند تا از خون وریدی‌اش نمونه‌گیری شود. دستگاه‌های قند خون معمولا از خون نوک انگشت استفاده می‌کند. این خون از طریق مویرگ‌ها گرفته می‌شود و کامل است یعنی هم دارای سلول است و هم مایع پلاسما. درحالی که آزمایشگاه سلول را از خون جدا می‌کند و فقط میزان قند خون پلاسما یا سرم خون وریدی را نشان می‌دهد. همین مساله باعث می‌شود میزان قند خونی که دستگاه‌ها نشان می‌دهند حدودا ۱۵درصد از آزمایشگاه کمتر یا بیشتر باشد.

کد نوار گلوکومتر (نوار تست قند خون) را حتما باید با دستگاه تطبیق دهید:

نوار های تست قند خون گلوکومتر در قوطی‌ای جداگانه قرار دارند. توصیه می‌شود حتما بعد از درآوردن نوار از قوطی در آن بلافاصله بسته شود تا بقیه نوارها حرارت نبینند و با رطوبت کمتری مواجه شوند. قوطی نوارها را در محلی که رطوبت یا درجه حرارت خیلی بالا یا پایین دارد نگهداری نکنید و همیشه به تاریخ انقضای نوار توجه کنید. هر قوطی حاوی یک نوار کنترل است که قبل از سایر نوارها باید داخل دستگاه گذاشته شود تا کد دستگاه با کد نوار تست قند خون یکسان شود. در واقع با خرید هر قوطی جدید باید این کار انجام شود. در غیر این صورت ممکن است نتیجه قند خون صحیح نشان داده نشود. گاهی اوقات دستگاه گلوکومتر کثیف می‌شود و لازم است با یک دستمال مرطوب آغشته به آب و صابون تمیز شود. توصیه می‌شود برای این کار از الکل و مانند آن استفاده نشود.

آیا لازم نیست دست را با الکل ضدعفونی کنیم؟

برای کنترل قند خون باید نکات خاصی را رعایت کرد. اول از همه باید دست‌ها را شست و خشک کرد زیرا چربی پوست دست می‌تواند روی میزان قند خون اثر بگذارد. البته لازم نیست پوست را با الکل ضدعفونی کنید. علاوه براین بهتر است همیشه از یک نقطه ثابت برای گرفتن خون استفاده نشود. هربار یک انگشت را انتخاب کنید و دفعه بعد به صورت چرخشی از انگشتی دیگر استفاده کنید. دستگاه‌های جدیدتر هم وجود دارند که می‌توانند از نواحی دیگر مانند بازو، ساعد و ران نیز خون بگیرند اما فعلا بیشتر دستگاه‌هایی که در ایران موجود هستند از نوک انگشت خون می‌گیرند.

برخی دستگاه‌ها دارای قلم‌های مخصوص خون‌گیری هستند که به صورت اتوماتیک پوست را سوراخ می‌کنند. البته استفاده از این قلم‌ها معمولا بدون درد است. اگر هم خونی خارج نشد می‌توان دست را به سمت پایین گرفت و به آرامی انگشت را فشار داد تا خون خارج شود. برخی قلم‌ها دارای درجات مختلف برای میزان نفوذ سوزن به انگشت هستند.

آیا می شود در دمای معمولی اتاق قند خون خود را اندازه بگیرید؟

برخی شرایط می‌توانند بر اندازه‌گیری قند خون توسط دستگاه تاثیر بگذارند. برای مثال کسانی که کم خونی دارند ممکن است میزان قند خون‌شان توسط دستگاه یک مقدار بالاتر نشان داده شود. در مقابل آن، کسانی که میزان هموگلوبین یا هماتوکریت خون‌شان بالاتر است ممکن است قندشان توسط دستگاه پایین‌تر نشان داده شود. البته عواملی مثل ارتفاع، درجه حرارت، رطوبت، میزان اسید اوریک خون، میزان ویتامین C و… نیز می‌توانند روی قند اندازه‌گیری شده توسط دستگاه اثر بگذارند. این دستگاه بهتر است در دمای معمولی اتاق (حدود ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد) استفاده شود.

چه زمانی از روز باید قند خود را اندازه بگیریم؟

توصیه می‌شود قندهای اندازه‌گیری شده خود را در یک جدول یادداشت کنید و در زمان ویزیت پزشک آن را به همراه داشته باشید. پزشک می‌تواند از این جدول برای تنظیم دز انسولین یا داروهای مصرفی‌تان استفاده کند. قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع یک باید به صورت ناشتا، دو ساعت بعد از وعده‌های غذایی و در صورت لزوم یک تا دو بار در ساعت سه صبح اندازه‌گیری شود. کنترل دفعات قند خون در بیمارانی که از انسولین استفاده می‌کنند حداقل سه بار ذکر شده است. البته این میزان در خانم‌های باردار ممکن است به شش بار هم افزایش پیدا کند. بیماران مبتلا به دیابت نوع دو نیز می‌توانند در همین ساعات ذکر شده قند خون خود را اندازه بگیرند.

قند خون طبیعی برای افراد دیابتی چقدر است؟

قند خون طبیعی ناشتا (بعد از هشت ساعت ناشتا بودن) برای افراد دیابتی باید حدودا بین ۸۰ تا ۱۳۰ باشد و قند خون طبیعی دو ساعت بعد از هر وعده غذایی برای این افراد باید کمتر از ۱۶۰ باشد. درخانم‌های باردار که از انسولین استفاده می‌کنند میزان قند خون ناشتا (اندازه‌گیری شده توسط دستگاه گلوکومتر) باید کمتر از ۹۰ تا ۹۵ و قند خون طبیعی یک ساعت بعد از وعده‌های غذایی کمتر از ۱۴۰ و دو ساعت بعد از وعده‌های غذایی کمتر از ۱۲۰ باشد. در بیماران دیابتی قند خون نباید کمتر از ۷۰ باشد و اگر قند کمتر از ۶۰ باشد بیمار علامت‌دار می‌شود. قند خون کمتر از ۴۵ نیز می‌تواند بسیار خطرناک باشد.

میزان قند خون طبیعی چقدر است؟

قند خون طبیعی ناشتا برای کسانی که دیابتی نیستند باید کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد. در صورتی که این میزان بیشتر از ۱۲۶ باشد و این میزان یک‌بار دیگر هم تکرار شود فرد مبتلا به بیماری دیابت است. همچنین اگر فردی علامت‌دار باشد یعنی علایم بیماری دیابت را داشته باشد (تکرر ادرار، پرنوشی و کاهش وزن) و در عین حال قند خون تصادفی‌اش (قند خونی که بدون توجه به زمان گرفته شود) برای حتی یک‌بار بالای ۲۰۰ باشد فرد مبتلا به دیابت است. البته این معیارها آزمایشگاهی هستند و با دستگاه گلوکومتر نباید به تشخیص دیابت پرداخت. همچنین کسی که قند خون ناشتایش بین ۱۰۰ تا ۱۲۶ است مستعد بیماری دیابت محسوب می‌شود.

بینه، یک کلیک تا سلامتی      

مجله سلامت بینه